طراحی صنعتی ترکیبی از هنر طراحی و کاربرد صنعت است. پس لازم است کسانی باشند که با تسلط به طراحی با توجه به جنبه های هنری آن، و همچنین آگاهی کافی نسبت به سایر علوم با طرح ها و ایده های جدیدی که ارائه می دهند، پاسخ این نیازها را از تصور به واقعیت تبدیل کنند. طراحی بدون توجه به عوامل تأثیرگذار بر آن غیر ممکن است. برای همین هم هست که رشته طراحی صنعتی در نگاه اول یک رشته بسیار گسترده به نظر می رسد و هر کدام از فارغ التحصیلان آن در یک زمینه خاص توانایی هایی دارند که سایر همکلاسی ها و هم رشته های آنان، ممکن است در زمینه دیگری تبحر داشته باشند.
طراح صنعتی ممکن است در کنار دانش هنری طراحی، با توجه به زمینه تخصصی مورد علاقه خود، اطلاعات زیادی در زمینه مواد، مکانیک، برق و کامپیوتر، کنترل، پزشکی و حتی دانش های علوم انسانی نظیر روانشناسی، جامعه شناسی و اقتصاد داشته باشد. طراحی صنعتی به عنوان یک رشته و شغل مخلوطی از علم و هنرست. هر یک از دو رکن علم و هنر جایگاه ویژه ای دارند که با حذف هر کدام، روند طراحی صنعتی ناتمام خواهد ماند و نتیجه کار یا به سمت صنعت صرف منحرف شده و یا به سوی هنر صرف.
طراح صنعتی سعی میکند با استفاده از فکر و ابتکار و اصول زیبایی شناسی، خشونت صنعت را خنثی کرده و اشیاء و محیطی زیبا و مناسب برای بشر ابداع کند. متخصصان این رشته علاوه بر نظارت بر شکل ظاهری و روند تولید محصولات، میتوانند در شاخه های طراحی بسته بندی و فضاهای کاری نیز تسلط پیدا کنند. یک طراح صنعتی برای شکل گیری افکار و ایده های خود به ابزاری مثل ماژیک، مداد رنگی، راپید، چوب، گِل مجسمه سازی، گچ، دوربین عکاسی، کامپیوتر و … نیاز دارد که روش کار با این ابزار بر حسب مورد در دانشگاه تدریس میشود. طراح صنعتی خوب و زبردست، برای تکامل علمش به مباحث و دروس دانشگاهی اکتفا نمی کند و هر روز خود را درگیر کشف و یادگیری از منابع مختلف میکند.
قدرت تخیل، صبر و حوصله ی بالا، دستان چالاک و چشمان تیزبین و حس مردم گرایانه نیازهایی است که یک طراح باید آن را داشته باشد و در کنار آن ها، اطلاعات پایه ی ریاضی و هنر و همچنین شناخت مواد گوناگون همچون پلاستیک ها، فلزات، شیشه، چوب، سرامیک و انواع چسب ها میتواند در بهبود شرایط و محصولات ایفای نقش کند. آینده ی کاری یک طراح صنعتی ارتباط نزدیکی با تخصص هایی مثل مهندسین مکانیک، صنایع، کامپیوتر و همچنین نقشه کش صنعتی، گرافیست، مدیر فروش و بازاریابی و … دارد که بسته به کالایی که قرار است تولید شود امکان کم شدن و یا اضافه شدن به این تخصص ها وجود دارد. میتوان گفت هر جا که به بهبود شرایط تولید و ایجاد طرحهای نوین جهت آسایش مشتری و جذب آن میاندیشند، وجود یک طراح صنعتی ماهر و توانا ضروری است. خوب دیدن، خوب اندیشیدن و خوب طراحی کردن از لازمه های این رشته است.
گرایش ها و زیرگروه های رشته طراحی صنعتی:
طراحی محصول:
لوازم خانگی، مبلمان اداری و خانگی، وسایل صوتی و تصویری، ماشین های اداری، نوشت افزار، اسباب بازی و غیره.
طراحی داخلی:
شامل دکوراسیون خانگی، اداری، تجاری و غیره.
طراحی محیطی:
فضا، مبلمان و چیدمان شهری و کلیه فضاهای زیر مجموعه آن نظیر پارک ها، نمایشگاه ها، مراکز خرید، ایستگاه های اتوبوس و تاکسی و کلیه محیط های عمومی، تأسیسات ترافیکی و نظایر آن.
طراحی خودرو:
طراحی بدنه و نمای داخلی خودرو.
طراحی بسته بندی:
بسته بندی کالا و محصولات مختلف.
طراحی اصلاحی:
اصلاح خصوصیات عملکردی یا فرمی یک محصول به منظور بهبود کارایی آن.
طراحان صنعتی با استفاده از ابعاد هنری و تفکر خلاق در طراحی، حلقه اتصال اصلی هستند و فرآیند طراحی صنعتی اولین مرحله از تولید صنعتی یک کالا بوده و معادله‌ای است جامع برای رسیدن به وضعیت مطلوب و متعادل در طراحی و تولید انبوه محصول، که در حقیقت هدف نهایی آن دستیابی به راهی برای غلبه بر احساسات و رفتارهای واقعی استفاده‌کنندگان و برقراری رابطه‌ای عمیق میان کاربر و محصول می‌باشد.
در روند طراحی صنعتی مانند خیلی از زمینه های دیگر الگوها و سبک های مختلفی وجود دارد که مجموعه ای از ویژگی ها و خصوصیات از پیش تعیین شده را برای سهولت کار در اختیار طراح قرار می دهد. بنابراین هر طراح صنعتی برای طراحی هر یک از موارد بالا می تواند بر اساس شرایط کاری خود، از یک یا چند الگوی طراحی برای خلق ایده و طرح خود بهره ببرد. با توجه به گرایش های طراحی صنعتی، ابداع، ابتکار، خلاقیت و ایده پردازی از پایه های اساسی کار هر طراح صنعتی می باشد. پس نمی توان به صرف وجود محصولات و روش های فعلی از نوآوری و ابتکار دوری جست.
در فرایند طراحی یک علت خارجی یا یک مخاطب غیر از خود طراح وجود دارد که نیاز طراحی را مطرح می کند. و اینکه طراح صرفاً به رفع نیاز مخاطب توجه و تامل داشته باشد اصلی از اصول اولیه طراحی صنعتی می باشد که مخاطب مداری نامیده می شود. طراح با توجه به علم و هنر طراحی، محصول، محیط و یا روشی را برای مخاطب خلق می کند که خواسته های تعریف شده او را در جهت حصول به هدف معینی (مثلاً کسب امنیت، آرامش، سهولت استفاده، قیمت ارزان، آرامش و یا حتی لذت) مهیا سازد. طراحان صنعتی آشتی دهندگان صنعت، هنر و اقتصاد هستند و در تمام کارخانجات و خطوط تولید دنیا در راس هرم مدیریت تولید کالا و محصولات قرار دارند.
ایجاد هویت واحد برای یک کالا یا یک گروه کالایی و یا حتی تمامی کالاهای تولیدی یک شرکت از دیگر وظایف طراح صنعتی است. بنابراین آنچه که شما به عنوان هویت کالاهای شرکت هایی همچون SONY، BMW، adidas، arcopal و یا نظایر آن می شناسید، نتیجه مستقیم خلاقیت، فعالیت، طراحی و تجزیه و تحلیل طراحان صنعتی این شرکت ها می باشد.
تحصیل دانشگاهی در رشته طراحی صنعتی:
مباحثی که در دوره کارشناسی طراحی صنعتی به دانشجویان آموزش داده می شود دامنه ی بسیار گسترده ای داشته و از تنوع زیادی برخوردارند. مباحث پایه که معمولا در طول چهار ترم اول تحصیل ارائه می گردند شامل:
تاریخ هنر و طراحی، مبانی هنرهای تجسمی و مبانی طراحی صنعتی، کارگاه طراحی، فیزیک، ریاضیات و هندسه، نقشه کشی صنعتی، مواد و روشهای تولید، کارگاههای حجم سازی و مدل سازی، مهندسی عوامل انسانی (ارگونومی) و …. می باشند. پس از آن در طول 4 ترم بعد، کاربرد این مباحث در قالب پروژه هایی که با موضوعات مشخص تعریف شده اند به دانشجویان آموزش داده می شود. این پروژه های 10 گانه با موضوعاتی نظیر طراحی محیطی، بسته بندی، ارگونومی، طراحی مبلمان، بیونیک، طراحی برای آینده و … تقسیم بندی گشته اند.
آنچه در دوره کارشناسی ارشد طراحی صنعتی به شکل تخصصی تر به آن اهمیت داده شده است مباحث تئوری تخصصی در زمینه طراحی صنعتی می باشد، موضوعات اقتصادی و اجتماعی، جامعه شناسی صنعتی، علوم و فنون جدید و روش های طراحی صنعتی در دنیای امروز ازین جمله مباحث هستند.
بازار کار در ایران:
در ایران تکنولوژی تولید پایین است و خیلی از تولیداتی هم که صورت می گیرد هم کپی از تولیدات خارجی است؛ یعنی کارخانه‌دارها برای طرح جدید سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. برای همین فرصت‌های شغلی طراحان صنعتی بسیار محدود است. از سوی دیگر در کشور ما ارتباط نزدیکی بین صنعت و دانشگاه وجود ندارد و به همین خاطر صاحبان صنایع این رشته را نمی‌شناسند و حتی در بسیاری از کارخانه‌ها یک مهندس مکانیک، کار طراح صنعتی را انجام می‌دهد؛ یعنی هم طرح یک محصول و هم تولید آن برعهده مهندس مکانیک است. بنابراین فارغ‌التحصیلان این رشته هنوز حضور فعالی در صنعت ندارند و تنها در بحث مبلمان شهری، صنعت راه‌آهن و تا حدودی لوازم خانگی و صنعت خودروسازی فعالیت می‌کنند.
مواد درسی رشته طراحی صنعتی در دانشگاههای ایران:
- آشنایی با هنر در تاریخ
- مواد و روشهای ساخت
- کارگاه طراحی پایه
- مبانی هنرهای تجسمی
- عکاسی پایه
- ریاضی کاربردی
- نقشه‌کشی صنعتی
- هندسه
- فیزیک
- شیمی کاربردی
- تاریخ طراحی صنعتی
- مهندسی عوامل انسانی
- حجم‌سازی
- کارگاه طراحی صنعتی
- فرم و فضا
- مدل‌سازی
- هنر و تمدن اسلامی
- طراحی فنی
- طراحی به کمک کامپیوتر
- ارزیابی تولیدات صنعتی
- پروژه طراحی صنعتی
- اقتصاد و مدیریت تولیدات صنعتی
- جامعه‌شناسی صنعتی
- پروژه نهایی
درآمد و حقوق
طراحان صنعتی اگر در کارخانه یا شرکت خصوصی استخدام شوند، با توجه به میزان تخصص، مهارت، تجربه و توافق با کارفرما، درآمدهای متفاوتی دارند.
